jueves, 30 de abril de 2009

Excursión Interparroquial do 1 de Maio. Monforte de Lemos


O tempo anúnciase en melloría para poder facer mañá esa excursión interparroquial. Desprazarémonos a Monforte pola mañá, xantaremos en Samos, e Visitaremos ós monxes de Samos. Imos en total 74 persoas. Sexamos puntuais. Saída ás 8 da mañá (Gulpilleira, Igrexa de Pedroso, Rotonda do Palacio de San Sadurniño e Riboira)

Dous autobuses. Autobús 1: Lamas e Santa Mariña. Autobús 2: Pedroso e San Sadurniño.

HORARIO

8:00 Saída
9:30 Almorzo nas "Termas" en Lugo
10:00 Saída para Monforte de Lemos.
11:00 Visita ó Museo de Arte Sacro da Clarisas de Monforte.
12:00 Visita ó edificio dos Escolapios: Claustro, Igrexa, Museo del Greco, Escaleira.
13:00 Cafeciño
14:00 Xantar en Samos

16:30 Visita ó Mosteiro de Samos
17:30 Regreso
19:00 Chegada ós nosos destinos.

lunes, 27 de abril de 2009

Historia do Convento do Rosario de San Sadurniño (XII)

Igrexa Parroquial de San Sadurniño. Fotografía do ano 1924, realizada polo prestixioso arquitecto coruñés D. Antonio Tenreiro Rodríguez

1835

A peor das datas para a historia do Convento do Rosario de San Sadurniño. O corazón da comunidade dominicana que durante máis de 250 anos latira entre os muros daquel senlleiro Convento, detíñase ante un dos feitos máis nefastos para a historia e o patrimonio da España do século XIX. A desamortización non sabía de arte, provocaba desfeitas, amparábase nunha falsa idea de compartir os bens de “atesouramento e apropiamento” da Igrexa, para facela chegar ós máis pobres. A historia falou con hambrunas, enfermidades, guerras, calamidades, e máis… que levaron ós fillos da terra á propia emigración para sobrevivir. O xastre, o rasurador, a recadeira, as xentes que traballaban co gando do convento, aquel cociñeiro chamado Luis da Fraga, o seu pinche, os canteiros, os carpinteiros, os carreteiros,… quedaban sin señor.

Nacían institucións do goberno constitucional, o propio concello comezaba as súas actas no 1836. Desde el chamábase a filas unha media de 9 xoves cada ano. Moitos deles encamiñados a unha guerra carlista que dividíu políticamente o século de Galdós. Co tempo nacerían as xuntas de beneficencia, e cara ó 1855 o Concello reuniríase co crego e co coadxutor de San Sadurniño, xunto coas confrarías, para pactar e devolver parte dalgúns dos bens desamortizados. Os frades xa non estaban. Pasara o tempo e formaban xa parte dunha historia perdida que voltaría a escribirse 170 anos despois.

Estos son os derradeiros momentos daquel Convento do Rosario de San Sadurniño. Era o ano de 1835, e no mes de febreiro un dos frades viaxa a Viveiro (12 reais) chamábase Fr. Francisco. Aquela viaxe a Viveiro toparía cun convento de Santo Domingo desamortizado. Poida que aquel frade visitase ás dominicas de Viveiro, lles levase algunhas propiedades que se quixeron salvar de San Sadurniño. De feito, as dominicas de Viveiro conservan un cáliz regalado polo Prior de San Sadurniño. Poida tamén que Fr. Francisco tentara recuperar algo do Convento ou da Igrexa de Santo Domingo de Viveiro do que foran expulsados no 1828. En todas estas viaxes dos frades nos últimos momentos, debemos gardar sospeitas de que tiveron un obxectivo claro de preservar documentación e patrimonio.

No mes de marzo pagaron 60 reais de licencia de armas, e cítase en concreto nas contas, onde se di: “de tres armas”. En xullo págase roupa ós monxes, poida que para vestilos antes da viaxe na que abandonaron San Sadurniño. Mercouse vestuario para prácticamente todos: Padre Superior Sieyra, Padre Couto, Padre Bartolomé Rodríguez, Padre Predicador Manuel, Padre Organista, Padre Fr. Domingo Díaz.

Conscientes da realidade da inminente desamortización, en agosto de 1835 figuran 3500 reais “a los padres para portarlos a sus respectivos destinos”. Págase nese mes a todos aqueles que traballaran para o Convento, e entre eles cítase moi especialmente os atrasos que se pagan ó cociñeiro Luis da Fraga.

Aparece o desprendemento e xenerosidade dalgún dos membros da comunidade, que nos tempos de dificultade aportou secretamente patrimonio ás arcas do Convento:

“más quatrocientos rs al P. Presidente por limosnas secretas qe dio en varias ocasiones en tiempo de la providencia”.

Tamén se entregan ó Padre Fr. Bartolomé Rodríguez “380 rs del recargo de hebdomada mayor por falta de Religiosos”.

Enviados os Padres ós seus respectivos destinos, quedaron no Convento facendo garda e custodia Fr. Tomás Sieira e Fr. Bartolomé Rodríguez, ata o día 27 de setembro de 1835 en que as autoridades interveñen o Convento do Rosario, quedándose, entre outras cousas cos libros últimos de contas dos frades. Por este motivo a documentación que ó longo destas semanas fun presentando nos seus datos, consérvase no Arquivo do Reino de Galicia, onde se conserva aquela documentación de cando todavía eramos sete provincias. Unida a moita outra documentación, e ordeada debidamente, constituirá algún día unha obra coa historia do Convento do Rosario de San Sadurniño. Ata aquí narramos os derradeiros momentos, do ano 1824 ó 1835. En vindeiras entregas falaremos dos precedentes a toda esta etapa. Estas foron as últimas palabras anotadas cando o Convento foi intervido:

Septiembre de 1835

“En últimos de este mes haciéndose cargo el crédito público de los papeles y enseres de esta comunidad, se dio por concluido este libro, y así lo firmamos a vte y siete de septe de mil ochocientos treinta y cinco.

Fr. Thomas Sieyra Fr. Bartolomé Rezl
Presidente"

Historia do Convento do Rosario de San Sadurniño (XI)

Claustro do Convento de San Estevo de Salamanca

1834

Achegámonos ós momentos finais da vida do Convento do Rosario. Na memoria dos nosos maiores quedou a lembranza de que nestes últimos anos os frades tocaban as campás para que lles acudisen as xentes da vila nos momentos en que poidesen achegarse forzas do orde para expulsalos.

O certo é que neste ano de 1834 existen varias viaxes dos padres de esta comunidade. En febreiro o Padre Fr. Franco viaxa a Viveiro (26 reais), en xullo o Padre Fr. Moreyra a “Valencia de Dn Juan” (640 reais). O Padre Prior (31 reais) por unha viaxe no mes de agosto á Coruña.

Si nas contas do ano anterior aparecían 20 reais pola licencia dun arma, nas contas do mes de marzo de 1834 aparecen 60 reais ¿licencia de tres armas?. A comunidade intenta levar unha vida normal, nese mes de marzo incluso se merca a casa do lugar de Villarino a don Ramón Castedo por 500 reais, e se compón a casa do Val (97 reais). Arránxase un reloxio (16 reais) e fanse gastos de vestuario de 1162 reais.

En abril proxiguen os gastos de vestuario (1460 reais) para as roupas en concreto dos Padres Fr. Domingo e Fr. Ignacio. Cómpre tamén ir devolvendo diñeiros emprestados por algún dos Padres para as grandes obras do ano anterior. Normalmente está mandado que os Padres non teñan diñeiro propio, pero non sabemos si neste caso existía algunha excepción ou o diñeiro era das súas familias, o caso é que nas contas de abril aparece que:

“Mas pagamos 15.000 rs alos Padres Fr. P. Couto y Fr. Bartolomé Rez qe prestaron pª la obra nueba”.

A entrega de diñeiros nese ano continúa coa entrega de 2200 reais a finais de ano ó Padre M. García.

A saude dos frades precisaba algunha que outra atención, e no mes de maio págase ó médico. Nas contas xúntase este feito a gastos de Fr. Domingo a Betanzos. ¿Estaba Fr. Domingo enfermo?:

“1327 rs del medico y mas gastos de Fr. Domingo en Betanzos”.

En xullo, páganse 189 reais do vestuario do Padre Fr. Basilio. Penso que xuntando os últimos nomes que aquí van aparecendo, temos os nomes de prácticamente case os oito frades que viviron os seus últimos anos neste convento. As contas do ano 1835 cumplimentarán a lista.

Coma tódolos anos a comunidade prepárase para ese inverno de 1834. Poida que o clima difícil no que se atopaban facía sospeitar que algo podía pasar. Poida que nunca chegasen a pensar que aquel sería o seu derradeiro inverno no Convento do Rosario de San Sadurniño. Aprovisionaron leña durante o verán coma tódolos anos:

“308 rs de la corta y carreta de la leña de la fraga del Sr Marqués”.

No mes de agosto remata o mando o penúltimo prior do Convento:

“Concluyó el Priorato el M. R. P. Presentado Fr. Fructuoso Castaño, y principian las quentas de la Presidencia”.

O Convento de Santo Tomás de Madrid xa sufrira graves daños (o 17 e 18 de xullo), en Madrid as cousas van mal e a tensión medra. Os frades de San Sadurniño apenados polas novas que lles chegan de Madrid deciden colaborar na restauración dos daños sufridos na súa casa dominica en Madrid. Deciden enviar unha forte cantidade, pero ao marxe da anotación seguinte aparece escrito que “no tubo efecto esta oferta”:

“mas 3000 rs de limosna al convto de Sto Tomé de Madrid, y Camara Generalicia, pr los descalabros qe sufrieron el diez y siete y diez y ocho de Julio”.


VISTA DA IGREXA DE SANTO TOMÉ DENDE A PRAZA DE SANTA CRUZ (fotografía realizada por J.Laurent en 1875)


O patio do convento de Santo Tomás foi considerado exemplo do barroco madrileño. O grabado, aparecido a finais do século XIX en "La Ilustración Española y Americana" está tomado dunha fotografía de Laurent.


Xabier Martínez, Baleirado documental para unha historia de San Sadurniño

domingo, 26 de abril de 2009

Historia do Convento do Rosario de San Sadurniño (X)


Coro e Facistol do Convento dos Dominicos de San Estevo de Salamanca, onde estivemos recentemente traballando na documentación da orde dominicana en relación ó convento de San Sadurniño

1833

As contas de 1833 nos fan comprender a posible razón de que o chán do claustro esté en terra, o claustro foise construindo a tramos, pouco a pouco, o proceso de empedrar o chan podería ser o definitivo. En 1833 estanse a facer importantes obras no propio claustro, nun dos catro pórticos que o forman e que nese momento se estaba a rematar. Nas contas de xaneiro de 1833 figuran 2500 reais de “cantería para la obra”, e en febreiro 2081 reais que se entregaron na orde de 1928 ós canteiros e 141 en cal, máis os xornais dun peón, un “tranquero”, un “carretero”, e en “apuntes de picos”.

No mes de marzo páganse 1000 reais por tablas para o teito e para “trabajo obra”. Existe un gasto nese mes de 6380,17 reais pola “obra nueva a los canteros”. Deles 560 reais entréganse ós carpinteiros. Tamén se paga ós carpinteiros 1280 reais.

Nas contas descríbese algo da obra dícese:

“mas quinientos sesenta rs de ciento y vte y cuatro varas de piso y herraduras de 7 luces y sus bastidores”.

Cada pórtico dos catro que forman o claustro tén sete arcos, nas contas fálase de “herraduras de 7 luces”, podemos estar a referirnos ás cimbras que se colocaban de madeira para apousar sobre elas a canteiría mentras se construía cada arco.

Sobre esta obra apórtanse novos datos cando nas contas de ese mes se nos di que:

“160 rs de gratificación a los canteros por la obra nueva con los que se despidieron”.

Con este dato sabemos que no mes de marzo de 1833 as obras proxectadas do claustro xa estaban rematadas. Sabemos tamén que se trata dunha obra grande polos presupostos gastados na mesma, e finalmente, sabemos que era unha obra nova. Suficientes datos para concluir que o claustro de San Sadurniño responde a diferentes épocas de construcción, da que a parte máis importante tería sido realizada no ano de 1755 coma figura na inscripción da porta do claustro e incluso na basa da escalinata do propio cruceiro.

As circunstancias adversas á vida relixiosa e á existencia do propio Convento debidas á ameaza do Estado naqueles momentos sigue facéndose presente. Ó tempo, o temor a ataques nos desprazamentos fora do Convento, ou o saqueo de bens dos frades, leva a continuar renovando a licencia de armas, pola que pagan nese momento 20 reais, e en maio pagan 30 reais por dous cans.

Outros gastos salientables de ese ano poden ser os de 124 reais de vestuario do Padre Fr. Basilio Bernández en marzo, en setembro 150 reais para o vestuario do Padre “Moreyra” e 226 do Padre Trigo.

No mes de xuño perciben os froitos dunha leira no “torrón” en Pedroso, e en setembro pagan á Cámara Generalicia (“curia generalicia” debéramos chamarlle) 1095 reais.

Xabier Martínez, Baleirado documental para unha historia de San Sadurniño

viernes, 17 de abril de 2009

Historia do Convento do Rosario de San Sadurniño (IX)


Facistol. O de San Sadurniño non se conserva, pero queda constancia por escrito da súa compra neste ano


1832


En xaneiro de 1832 a comunidade sigue a ter medo pola situación adversa na que se atopan logo do plan para a expulsión das ordes relixiosas. Incluso poida que medo ós ladróns e saqueadores de gando. Mercan un can (en xuño mercarán dous, 80 reais) por 40 reais. Nese mes un relixioso desprázase ós dominicos de Betanzos, viaxe que ten un custo de 26 reais.


En abril mércanse seis ferrados de terra por 1090 reais a Vicente Calbo, ós herdeiros de Juan de Couce e á muller de Andrés Casal, e síguese pagando a contribución do Val (15 reais).


En maio, pola Pascua gastáronse 18 reais en dúas docenas de foguetes.


No mes de agosto mércase unha peza importantísima en todo Convento, peza que deu nome a este blog que estás a visitar, utilizada para colocar os libros de cantos e rezos no centro do coro e para ser seguidos así polos frades: O FACISTOL. O facistol de San Sadurniño mercouse por 904 reais e conduciuse ata San Sadurniño dende A Coruña:


“mas nuevectos quatro rs, asaber, quinientos pr la echura de facistol del coro, ciento del latón para el mismo, cuarenta de gratificación, ciento noventa de la echura del Redentor y su pintura, diez rs del copón pª conducirle, y sesenta y qtro por conducir todo de la coruña a esta…”


Xunto ó facistol mercouse un libro de mártires (50 reais), varios libros do rezo dos oficios novos (4,8 reais), unha capítula (20 reais) e éstas pezas trouxéronse dende Madrid.


O inverno logo chega e hai que provisionarse, a finais de agosto chegan ó Convento “8 mojos y 5 ollas” de viño tinto “del Rivero” (1380 reais).


Chega o mes de setembro, o claustro está prantado de limoeiros, pero si non se forzan as súas ponlas fanse vagas e non dan. Constrúense 9 pezas de cantería (pouco despois outras tres) para amarrar os limoeiros (360,16 reais), e faise tamén unha peza de cantería “pª la puerta del Coro”. Pedra que todavía está coma dintel da porta do coro e que destaca por ser de feitura nova.
Nese mes o Prior viaxa á Coruña (16,12 reais) e voltará a Coruña de novo no nadal (27 reais).


Estase a facer unha obra nova no Convento de San Sadurniño. As contas sucesivas revelaránnos que se trata de rematar un dos claustros, que no momento todavía non estaba rematado. Chegan nesta data tablas de castaño e clavos para pisar.


En setembro chegan tamén novos libros corais para a liturxia e a oración da comunidade. A compra foi importante porque neles gastáronse 3000 reais (700 de encuadernación de tres que estaban a encuadernarse en Lugo, e os restantes para o traballo dos mesmos, ademáis dun deles que proviña de Santiago).


Chegado o mes do nadal entréganse 124 reais para o vestuario do Padre Fr. Manuel Moreyra.
As terras e os bens adquiridos despois do Concordato entre A Igrexa e o Estado (ano 1753, en tempos de Fernando VI) pasa factura ó Convento que ten que pagar 106,32 reais de contribución a finais de 1832.


Xabier Martínez, Baleirado documental para unha historia de San Sadurniño

jueves, 16 de abril de 2009

Braulio Rodríguez, arzobispo de Toledo

Tal como indicaban os medios dixitais días atrás a nova faíse realidade...


O Papa nomeu Arzobispo de Toledo e Primado de España a monseñor Braulio Rodríguez Plaza, que dende outubro de 2002 era Arzobispo de Valladolid. Con anterioridade foi Bispo de Osma– Soria dende 1987 a 1995 e dende 1995 a 2002, Bispo de Salamanca...

Oitenta e dous anos....



O noso Papa Bieito XVI está hoxe de cumpreanos






Oramos unidos polas súas intencións,
pola súa santidade e o seu ministerio de comuñón

Paz y bien


Paz y bien. Por Francisco Castro Miramontes, franciscano

En la majestuosa, papal e imperial Roma, de artísticas e históricas resonancias, se yergue hoy un monumento de bronce en recuerdo de un grupo de hombres que, hace ahora, en este mes de abril-, ochocientos años, se presentaron ante el Papa reinante en aquel entonces (Inocencio III, año 1209) con la finalidad de que fuese él quien decidiese si se podía vivir el Evangelio con radicalidad, "sine glosa".

Hoy conocemos los nombres de algunos de aquellos mendigos provenientes de la ciudad de Asís, en la Italia central, profundamente bella y cuyos cimientos, de vez en cuando, se tambalean provocando sufrimiento (me entristece hoy pensar en cuánta desolación de vive en la región de los Abruzaos). Entre esos nombres destaca uno de ellos, que se ha inscrito en el libro de la historia de la Humanidad, pasando así a la posteridad: Francisco de Asís.

Él no buscaba honores ni reconocimientos, por eso seguro que no se siente a gusto con el imponente monumento que la ciudad de Roma le ha erigido justo delante de la basílica de San Juan de Letrán, en la que, en aquel entonces, habitaba el romano pontífice. Posiblemente tampoco está feliz de verse perpetuado en la granítica piedra de Galicia, en el emergente monumento esculpido por Asorey a la memoria del "Poverello" de Asís, ante el convento y la iglesia compostelanos de homónimo nombre, iniciado en el año 1926, precisamente para conmemorar los setecientos años del nacimiento de este hombre que ha lacrado con el signo del amor la Historia de la Humanidad.

Un enamorado de la vida

Hoy le recordamos como el santo del amor y de la paz, un loco enamorado de la vida y de la naturaleza, hermano universal que ensayó la fórmula de la fraternidad como camino de salvación para la Humanidad, esta Humanidad herida de orgullo y egoísmo, por momentos, prepotente y opresora. Bien visto, los tiempos han cambiado, pero no los corazones de las personas que siguen siendo, poco más o menos, lo que ya eran en la Edad Media.

Francisco fue el hombre auténticamente renacentista, plasmado pictóricamente en los frescos de Giotto, precursor de esta tendencia del arte italiano y universal, porque él (Francisco) fue un genial arquitecto, pintor, escultor y poeta? de su propia vida. Y toda persona lo es, en cierto modo, de su propia vida.

Hoy el mayor monumento que le honra es el de la paz y el bien que él mismo experimentó y transmitió a fuerza de humildad. Ochocientos años son una oportunidad para volver a las raíces del franciscanismo: concebir a Dios como amor, porque en el Amor la Humanidad misma confluye, se aúna, confraterniza. En el amor, creyentes y no creyentes, participamos de una misma esencia. Te deseo "paz y bien" (que buena falta nos hacen).

www.elcorreogallego.es

OS QUE VIRON, CRERON

martes, 14 de abril de 2009

Historia do Convento do Rosario (VIII)



1831

Varias casas traballaban para o convento, levando ganados e terras, e os frades tiñan que manter en condicións as dependecias onde traballaban ou vivían. En Abril de 1831 gástanse 431,16 reais pola composición da Casa de Castrillon de la Rubiña e pola “hechura del horno” desta casa. Así tamén gástanse 144 reais da composición da Casa de Antonio “do Pico”.

A comunidade envía á Cámara Generalicia 365 reais, e paga 236 reais en concepto de impostos de subsidio e Provincia.

En xuño deixa o oficio de Prior “el M.R.P. Fr. Fructuoso Castaño”, págaselle 600 reais de vestuario e envíase de viaxe á súa casa (69 reais) en xullo de 1831.

O superior da casa viaxa a Pontevedra (26 reais) en xuño, e nese mes encuadérnase a “capítula” para o coro (24 reais)(Pasaxe da Sagrada Escritura que se reza en tódalas horas do oficio divino despois dos salmos y das antífonas, excepto en maitines), e páganse xornais pola corta de leña na fraga do Marqués.

A Igrexa de San Lorenzo de Doso precisaba de obras nestas datas e o Convento colabora en xullo con 120 reais “que dimos para la composición dela yglesia de Doso”.

As obras continúan en setembro, siguese a extraer pedra da canteira, e gástanse 40 reais en 4 libras de pólvora, e en outono paganse 22 reais de cinco xornais de arrnque de pedra. En setembro volta como prior Fr. Fructuoso Castaño:

“En principios de Octubre de 1831 tomando posesión del priorato de este Convento el M.R.P. Pre(do) Fr. Fructuoso Castaño…” E firman Fr. Fructuoso Castaño coma Prior, Fr. Benito Rodríguez coma Superior, Fr. Thomas Sieyra e Fr. Bartolome Rodríguez coma “depº”.

Chega o mes do nadal e pagase o vestuario dos padres (3446 reais), e o Prior viaxa a Mondoñedo a visitar ó Bispo (106 reais).

Xabier Martínez, Baleirado documental para unha historia de San Sadurniño

Historia do Convento do Rosario (VII)


1830

Un novo Prior dirixe neste ano á comunidade, Fr. Bartolomé Rodríguez, que en xaneiro viaxa a Santiago de Compostela para realizar dilixencias. Sin embargo, Fr. Fructuoso Castaño terminará o oficio de Prior en Xuño de 1831. ¿Enfermidade? ¿Situación excepcional? O caso é que Fr. Fructuoso renovará en setembro de 1831 o seu cargo coma prior.

No Val de Meirás, o Convento conta con terras e dereitos, polo que no mes de Xaneiro paga a contribución “por millones y frutos civiles, y utensilios de la tierra del Bal, 0,35 rs). A finais de 1830 pagan por contribución destas terras 20 reais.

Siguen pagándose 10 reais á mandadeira que realizaba as compras en Ferrol. E igual que pasara no ano anterior se gastan 140 reais en menciñas e visitas a enfermos da parroquia.

En febreiro mércanse unhas novas cordas para as campas (15 reais), e págase ó sancristán, Antonio Suárez, e ós criados Juan Cabarcos e Andrés Pita.

As obras continúan no Convento, e cómpre traer pedra da canteira, polo que no mes de abril se mercan 6 libras de polvora (51,1 reais).

En xuño mércase unha polea e unha corda para unha lámpada para a Igrexa (6,28 reais), e 2,12 reais de dous calendarios. Nese mes continuase adquirindo libros litúrxicos para a vida de oración da comunidade, deste xeito mércanse libros corais por unha cuantía de 1010 reais (10 de libranza).

En xullo un veciño de San Sadurniño, Antonio Romeo, adxudica ó Convento de San Sadurniño as pezas do Pedregal, a Cortiña, “o Casal do Santísimo Sacramento de Pedroso”, e o monte de Villafiunce. Non sabemos si por esta xestión, gratifícase nesas datas ó escribano don Manuel Bustamante con 320 reais.

En agosto mércase outra polea para unha lámpada, pero neste caso para colocarlle á imaxe da Concepción. A comunidade sigue recibindo unha Gaceta para informarse das novas, normas e lexislación e estar ó día, pero neste caso a Gaceta que ser recibe é a de Madrid, que co tempo acabou chamándose B.O.E.

O 10 de setembro de 1830 o Convento recibe ó visitador da orde despois de cinco anos sin visitar: “N.M.R.P. el Maestro Fr. Fernando Mena Cared(co) Jubilado en la Universidad de Salamanca, Predicador de S. Magestad y Prior Provincial de la Provincia de España”. O visitador levou unha propina de 240 reais.

En outono mércase 137,16 reais en tela “estameña” negra para vestir a Fr. José Núñez. Maior gasto en vestimenta percibeu o Padre Predicador Fr. José Pérez García (1116 reais). O frade que saía da casa para predicar tiña que ir decentemente, para representar debidamente ó Convento.

En novembro o Padre Prior Fr. Bartolomé Rodríguez regresa da vila de Noia nunha viaxe que se realizou a cabalo. Gastouse en ir a buscalo 55 reais.

A finais do ano 1830 a comunidade sigue co preito por mor do Igresario de Neda, nas contas de novembro dícese: “320 reales al procurador Dorado en el el tribunal Eclesiástico de Mondoñedo para cuentas futuras sobre el pleyto que se ventila sobre el yglesario de Neda”.

Xabier Martínez, Baleirado documental para unha historia de San Sadurniño

Historia do Convento do Rosario (VI)


1829

A invasión francesa de 1808 supuxo o saqueo, destrucción, roubo dos conventos, expulsión martirio de moitos dos frades. O trienio liberal de 1820 a 1823 levou a cabo un plan de disolución das Ordes Relixiosas. A oposición liberal antieclesiástica chegou ó seu punto culminante nos anos 1835 a 1837 coa supresión das comunidades relixiosas e a incautación dos seus bens. Só quedou dos dominicos en España o Convento de Ocaña como lugar de formación para os novicios con función do seu envío ás comunidades de ultramar. A vida, polo tanto, nestos derradeiros anos, para a comunidade de dominicos de San Sadurniño, non foi doada.

No mes de Xaneiro de 1829 contribuen con 2,17 reais para a construcción da ponte de Belesar sobre o río Miño que se estaba a realizar naqueles momentos. En Febreiro e Abril córtanse castaños nas súas propiedades de Agra e condúcense ata o convento. En Marzo nárrasenos o gasto de 10 reais na composición das parras, o que nos amosa, que a pesares de traer o viño de fóra, tamén existía colleita propia. O cambio climático da segunda metade do século XIX provocou a localización do viño só a unhas rexións determinadas, cando anteriormente era un cultivo máis xenérico.

Algún asunto lles debeu tramitar o escribano de Serantes polo que en Marzo de 1829 entregóuselle unha gratificación de 60 reais.

Cara a 1840 comezaron a nacer xuntas sanitarias que obrigaron a cambiar os enterramentos do interior das igrexas ó exterior, para previr enfermidades coma o cólera. En 1829 aínda chegan pedra e canteiros do “Cidro de Moeche”, para a construcción de novas sepulturas na Igrexa. Págase 682,17 reais ós canteiros, e 187, 17 reais pola canteiría e a súa conducción.

En Xullo acométense obras de pintura e encalado do coro, da Igrexa e ó tempo píntase a imaxe de San Vicente, que todavía se conserva na parroquial.

Tamén nese mes mércanse 17 arrobas de aceite por 722 reais, máis “8 reales incluidos del porte desde Juvia”. E ademáis viño branco e viño tostado que viña nunha olla, que costou, incluido o porte desde Ribadavia, 344 reais. Nas festas de ese ano debeu vir predicar o capelán dunha capela de “Guadalupe”.

Nas contas de agosto cítase a existencia de lo menos un relixioso lego, ó que se lle merca tela “estameña” por valor de 55 reais .Mércase unha sella por 14 reais, e comézase a mercar libros para o oficio das horas da comunidade. Neste caso trátase dun salterio para o coro que tivo o prezo de 226 reais. A este prezo houbo que agregarlle 70 reais polo seu porte e o de tres misais dende Madrid. A finais de ano aparece o prezo (448,17 reais) de esos tres misais e escríbese “de Madriz”. Chegan tamén tres últimos tomos del “rancio”, pagándose 60 reais.

Achegábase o mal tempo e o frío e había que provisionarse. A comunidade merca 914 reais de centeno, cebada, nabos…, en outono chega ata o convento leña dos montes de Agra e da Leira que tiñan baixo o adro da Igrexa. Chegan en total 38 carros de leña. Por algún motivo aprovisionáronse con estos carros, sustituindo ós que anualmente chegaban da fraga do Marqués, que neste ano non se citan.

Os frades implicábanse na vida do seu entorno, visitaban enfermos da parroquia, ás veces entregábanlles o preciso para menciñas, coidaban deles, e os visitaban. Resultante de esas visitas durante o ano 1829 aparecen en Xaneiro do 1830 a cantidade de 140 reais “de visitas a los enfermos de la parroquia”.

A relación coas xentes onde viviron, cumpría o pastoral na atención e acompañamento ós doentes, a liturxia e acompañamento das almas, e o darlle traballo a moitos dos veciños. Xa fomos citando algúns de esos traballos e de esos veciños. En 1829 déixanse ver nas contas o sancristán nese ano que se chamaba Antonio, unha muller que facía a tarefa de ir a mercar viandas para a comunidade a Ferrol, e que percibeu 10 reais por esta tarefa no mes de Santos, e tamén o pago de 60 reais por 30 xornais de “deshoje maiz”.

No Nadal de 1829 entréganse 547,18 reais á “Camara Generalicia” (365 por 1829 e 182,10 por 1830). A esto hai que engadirlle 93,3 reais de contribución á Provincia, 165,32 reais de subsidio eclesiástico.

Xabier Martínez, Baleirado documental para unha historia de San Sadurniño

O Tinglado da Entrada do Convento


En outono e novembro de 1825 estábase a construir a portería, polo que se fixeron con pedra traida da canteira do marqués, e pagáronse 75 reais de 50 tablas de álamo. O “tinglado” da portería que se estaba a construir compoñíase de dúas columnas de pedra (76 reais incluida a conducción). Para esta obra carretáronse doce carros de pedra desde a feira do Marqués. Para a obra pagáronse 128 reais para 32 xornais ó canteiro (26 xornais do traballo do tinglado, e os restantes para o recebo). Para o carpinteiro do tinglado da portería empregáronse 221 reais por 34 xornais.

Hai poucos días publicaba este dato da construcción deste "tinglado". Hoxe quero agradecerlle a "Vitucho" terme facilitado unha fotografía que demostra a súa existencia, e que forma parte do conxunto fotográfico que utilizaremos na publicación do futuro libro que narrará a historia do Convento do Rosario de San Sadurniño. Ata o momento estamos a presentar algúns datos por medio deste blog, recollidos nos últimos libros da comunidade de frades dominicos de San Sadurniño. Estamos a traballar en distintos arquivos nacionais para reconstruir unha historia perdida. A tódolos que estades facilitándolle esta tarefa a este investigador. Graciñas.

Feliz Pascua


DEUS RESUCITOU A XESÚS

martes, 7 de abril de 2009

Historia do Convento do Rosario (V)


Santo Domingo de Guzmán



Santa Juana de Aza ou Juana Garcés, nai de Santo Domingo, beatificada en 1828.


Convento de Santo Domingo el Real de Madrid


1828

O Prior Fr. José García marchara para Madrid para o Convento de Santo Domingo el Real, Convento que se conserva hoxe en día , xa de construcción contemporánea, reconstruído e remodelado. Alí permanecería ata 1836 en que foron exclaustrados de Madrid os dominicos.

Non só marcha o prior neste ano senón que en febreiro tamén o fixo, non sabemos por que motivo, o Padre Francisco Rial, pagandolle 176 reais polo vestuario. No mes de marzo renuncia o superior Fr. Nicolás Rial, en data 14 de Abril. Ata o mes de xullo, en que tomou posesión o novo prior o Convento quedou algo descabezado. En marzo págase tamén ó pinche da cociña, José de Pouso, que lle axudaba a Luis da Fraga, 26 reais.

No mes de abril figura térselle pagado ó mestre de “mas” e ó mestre de primeiras letras. Entre as compras chámanos a atención a compra de algodón, os 4 reais de xornal por “majar el maiz”, e de novo 187 reais polo chocolate do mes da pascua.

A obra do claustro continúa, e a ela súmanselle a compra de 220 ladrillos, de tella que proviña de Narón, o arranque de pedra para o muro de “suafraga”, e os 79 reais polos ferros para a ventá da cociña. Estamos no mes de xuño, e cómpre prata para pagar as obras. Non sabemos se un papel solto que se conserva no libro está facendo referencia a esto ou á tasación de prata nalgún outro momento. O feito é que este papel di:

“plata 2600, pesetas 400, oro 2000, mas oro 400, …”

En xullo de 1828 Fr. Fructuoso Castaño toma posesión como prior de San Sadurniño en data 31 de xullo, despois de visitar no mes de xuño o convento de Coruña. En setembro Fr. Fructuoso viaxa a palencia, viaxe que deu un gasto de 640 reais. Nese ano beatifícase a Juana Garcés, tamén chamada Juana de Aza, nai de Santo Domingo e a orde de San Sadurniño aporta 420 reais para a súa beatificación.
Este é un ano de viaxes, e tamén neste momento visítase ó Bispo de Mondoñedo, Monseñor López Borricón, un bispo que se apuntará e liderará causas carlistas e que acababa de tomar posesión coma bispo no ano anterior.

En outono un carpinteiro realiza traballos de composición da celda prioral (243, 24 reais), que se blanquea. Ademais realízase o tabique da portería e fanse obras no hospicio. Utilízase para estos traballos area de Pedroso, cal de Moeche, ademais de 24 reais de cal da fabrica de “Pensel” que estaba ubicada en San Jorge.

Xabier Martínez, Baleirado documental para unha historia de San Sadurniño

Historia do Convento do Rosario (IV)


1827

Algo está a cambiar neste ano no panorama histórico que afecta no mismo lugar de San Sadurniño. Os frades toman medo ante algunha circunstancia e fanse cun arma. Co tempo, irán mercando tamén cans, como veremos en contas de vindeiros anos, para protexerse no Convento. En Xaneiro de 1827 piden un arma á autoridade e pagan pola súa licencia:

“30 rs de la licencia pª usar de un arma que se pidió a la policía”.

Entre as compras do mes de Marzo é salientable a de “pulpo 15 rs, media arroba”. Nese mes revélanse problemas que están a acontecer co cura de Neda, polos que cursan dilixencias por medio do notario “Villar Nobo”, gastando neste e en avogados 193, 28 rs, levando o caso ó procurador de Mondoñedo.

Nese mes mércase gran cantidade de roupas litúrxicas por valor de 6129 reais. Nas contas aparecen pormenorizadamente todas elas, entre as que cabe destacar un terno que se trae de Santiago de Compostela. A comunidade de San Sadurniño estaba equipándose e renovando a equipación litúrxica, dado que neste ano merca grande cantidade de roupas, pero en vindeiros anos comprobamos a merca de valiosos libros litúrxicos.

En Maio de 1827 existe unha tasación de metais dentro do convento. ¿Necesidade ou medo de desfacerse da prata? ¿Algunha doación dalgún frade ou fiel? O caso é que se cita que se trouxo ó “alquilatador” e aparece relacionado cun frade, Fr. Gregorio Trigo (28,45 rs alquilatador que trajo a Fr. Gregorio Trigo).

En Xuño tívose que pagar un novo imposto, os catro reais por razón do “Diputado de Cortes”. Imposto que non gusta á comunidade, que protesta, pero que se ve na obriga de pagar tamén os correspondentes ós anos 1825, 1826. “Se pagaron con protesta por ser una nobedad y por no haverse exigido jamás ni pagado”.

En Xullo unha nova carga de viño chegaba procedente de Ribadavia (875,10 rs). En Agosto pagouse ó rasurero, Antonio Couce, 100 reais polos cortes de pelo. En Setembro 7 reais ó sacristán Castrillon polo mes, e 220 reais pola suscrición á Gaceta. Nese mes un dos organistas marcha, chamábase Ramón Bas, e páganselle 194 reais que se lle debían.

En Outono descobrimos unha gran obra, a “muralla do bosque”, é dicir, o muro que baixa ó son das escaleiras do Rosario ata a fonte e que continúa ata o “muiño do marqués”. Foron 162 carros de barro cun gasto de 3337 reais, pagáronse 485 reais ós canteiros, e o muro encalouse con 26 “quintales de cal”. Movéronse para a obra 26 carros de area. Houbo que compoñer picos e outras ferramentas para traballar na canteira, polo que se lle pagou ó ferreiro 180 reais. Empregouse pólvora (catro libras) para arrincar a pedra na Canteira do Marqués. A cuantía foi:

“7457, 17 reais de subir la muralla del bosque desde el atrio hasta el Molino del Sr. Marqués”.

Non foi a única obra que se estaba a realizar nese ano. O claustro non estaba rematado completamente, un dos pórticos dos claustros estaba sin rematar, e esa obra realízase neste momento. Esto explica que o chan do claustro do convento non teña pedra, porque neses anos contínuase todavía a obra, e probablemente empedralo sería unha obra final prevista.

En novembro marcha Fr. Gregorio Trigo para Coruña, e mércaselle un hábito e un sombreiro para que vaia con maior decencia. O 2 de Novembro de 1827 marcha o Prior Fr. José García “por traslación al Confesorio de las monjas de Sto Domingo el Real de Madrid”.
Tamén en Novembro chega leña dende Agra ó Convento, e retama para cubrir (abonar) os limoneiros do claustro. O menú das ostras do nadal pasado debeu convencer. Neste nadal volven a ser o menú. 18 reais de ostras.

Xabier Martínez, Baleirado documental para unha historia de San Sadurniño

jueves, 2 de abril de 2009

Historia do Convento do Rosario de San Sadurniño (III)


Foto: Santo Domingo de Bonaval,

Nel tomaron habito algúns dos frades de San Sadurniño
Conta a lenda que a denominación "Bonaval" débese a Juan Tuorum, condeado inxustamente á forca. Sendo conducido a executar invocou á Virxe "ven e valeme" caendo morto ós seus pés. Preto do convento venerase a citada Virxe. O Edificio de Santiago que hoxe temos realizouse, coma o de San Sadurniño, no século XVIII para sustituir a primeira edificación gótica. Caso parecido ó acontecido nas etapas de contrucción en San Sadurniño.

San Sadurniño, Convento do Rosario. Ano 1826

Continuando con esa escola da que se nos van dando noticias, os dominicos tiñan dous mestres, un que daba “de primeras letras”, e outro que era mestre “de más”. No 1826 o mestre de primeiras letras cobraba mensualmente 12 reais. Un prezo moi baixo, e simbólico, que nos fai sospeitar que o mestre era un dos propios dominicos, o que sería habitual, continuando coa súa formación de escola de gramática e retórica que desde a súa primeira presencia houbo no Convento.

No mes de febreiro páganse as “soldadas” ó cociñeiro Luis da Fraga, ós criados Tomás Castrillón e José Rodríguez, e a Luis Amor (o xastre).

Os preitos por terras e dereitos estaban á orde do día, e máis ainda cando unha desamortización estaba ás portas. No mes de marzo páganse 83 reais da información “que se dio en Ferrol contra el interventor de Neda”.

Desde o século XVII hai constancia dun órgano na Igrexa Parroquial, en Abril de 1826 o organista cobrou a cifra de 60 reais. Máis do que ós frades lles costou nese mes a compra dun cobertor (40 reais). A continuación ímoslle poñer un nome a o organista polos datos da súa toma de hábitos (Fr. Joaquín Bancos).

En Maio de 1826 a Comunidade acolle e celebra unha nova vocación para o Convento do Rosario de San Sadurniño que toma os hábitos. O novicio chamábase Fr. Joaquín Bancos, e tomou hábitos moi solemnemente no Convento de Santo Domingo de Bonaval en Santiago de Compostela:

“1700 rs de los abitos, capa, ropa interior y esterior, Cama y mas gastos q hizo Fr. Joaquín Bancos en su toma de habito p(ara) organista de Coro para este Convento en el de Santiago”.

Nese mes de Maio estase a construir unha cuadra (932 reais) para a caseira do Convento, que se chamaba Vicenta Fernández. Para a súa construcción gastáronse 175 reais de arranque de pedra, 665 dos canteiros, 48 dos peóns, e 44 de serrar a madeira. En xuño continuan esas obras e gástanse 305 reais na “cuadra del casal y los otros del convento”.

Preto da Capela de Belén, na feira do marqués, atopábase a canteira da que saía a pedra para as obras do convento. No mes de xuño estase a traballar sacando pedra de esa canteira para a construcción da arqueta da auga. Esta edificación hoxe xa non se conserva, pero tivo a súa importancia e para a súa construcción se trasladaron carros de pedra e lousas para cubrila.

Entre as compras de alimentación do mes de xuño, cabe destacar dúas empanadas a 3,50 reais cada unha.

Tamén se extraeu pedra xa no mes de xullo para a obra do muro da leira do bosque, pagándose 393 reais polo traballo dos canteiros e pola pedra. E 136 reais pola conducción da leña da Fraga do Marqués, queda constacia de que esa leña ía polo río ata o “cargadeiro”: “34 rs de la limpia y conducción de la leña al Cargadero”.

Os temas legais de terras, e de administración, supuñan un forte desembolso de cando en vez e no mes de xullo pagáronlle 1333,28 reais por dilixencias ó escribán Dn Manuel Bustamante.

En agosto as festas levaron 365 reais en 40 libras de chocolate. Nese mes de bo tempo aproveitase para diferentes amaños coma o de blanqueo do refectorio e obras no famoso balcón (o único que nun principio había) do convento (o actual que da ó cruceiro):

“72 rs de 12 jornales al albañil de blanquear el refectorio y cortar el balcón”.

A revolución industrial existía na producción do convento, e deixaronnos constancia dunha “maquina de limpiar el fruto”, para o seu amaño gastaron 18 reais en agosto.

Tamén nese mes estival amañouse unha das portas do claustro, polo prezo debe ser a porta de acceso á Igrexa, (256 reais, pagándose polos xornais do carpinteiro 236,32 reais).
Síguese a arrancar pedra da canteira: “50 rs de diez jornales de arrancar piedra en la cantera de la feria”. En novembro cítanse 4 libras de pólvora a un prezo de 36 reais. Pólvora que viña a empregarse para este cometido.

Rematou o ano de 1826 no Convento do Rosario de San Sadurniño con pagos por roupas dos frades no mes de Nadal. O gasto foi considerable, 3500 reais “del vestuario para los padres existentes actualmente en este convento (incluso Prior)”. A continuación desglósanse as cantidades gastadas por cada un dos Padres, algún percibindo cantidades por atrasos en gastos de roupas de ata catro anos.

A comida de ese Nadal aderezouse cunha novidade que se agregaba ás viandas dos anos anteriores, os frades mercaron ostras, unha esquisitez culinaria que non saíu demasiado cara (70 reais), ainda que daría para mercar unhas cantas empanadas.

Xabier Martínez, Baleirado documental para unha historia de San Sadurniño

miércoles, 1 de abril de 2009

Historia do Convento do Rosario de San Sadurniño (II)


Ano 1825

A Coresma era un tempo duro para o buche daqueles conventuais do Rosario, cando os alimentos eran de escasez e pouca mantenza. Cumpría mercar bulas para a comunidade e para os criados que permitisen manterse mellor. 36 reais se pagaron polas bulas para comer carne, adquiridas neste ano no mes de Febreiro.

O Xoves Santo e a Pascua permitían maiores farturas. O Xoves Santo gastaron 35 reais en postres e na Pascua voltaron a compartir 325,30 reais dunha “molienda de chocolate”. Durante a Pascua mercáronse “azucarillos” e bizcoitos.

Seguían as débedas ó xastre por pagos retrasados en concepto do vestuario mercado nos anos 1823 e 1824 ó Padre Fr.Nicolás Rial (348 reais).

En Abril realizáronse obras de reparación na “arqueta da auga”, o que nos achega datos de que existía un almaceamento da mesma. E nese mes chegaba a San Sadurniño, procedente do Convento de Monforte o novo Prior, Fr. José García. Houbo que pagar 170 reais por trasladar os seus enseres en baules. Fr José entra a exercer o seu cargo o día 30 de ese mes.

A Comunidade do Convento era dirixida por un Padre Prior e por un Superior, que nestes anos estaba a ser Fr. Esteban Vérez, polo que se pagou para o seu vestuario 406 reais no mes de Abril.

Neste mes das choivas, pasaron polo Convento a mendigar “varios pobres vergonzantes de la villa del Ferrol”, e a Comunidade entregoulles 120,26 reais de limosna. A mesma cantidade que nese mesmo mes se empregaron en pintar os altares.

No mes de maio aparecen nas contas 110 reais da conducción de 27 carros de leña dende a Fraga do Marqués. O inverno fixera os seus estragos no tellado, ou poida que se estivesen a realizar novas obras e mércanse 80 tellas. Non só o Prior viña de Monforte senón que neste mes chegou desde alí tamén o viño. O viño tinto dende Monforte, e o branco era viño de Amandi.

En xuño traese leña dende o pinar que o convento tiña en Agra, e que soía utilizarse, non só para leña, senón tamén para a construcción, especialmente na dos pisos do convento. Mércase tamén 5 varas de tela “estameña” para confeccioar o hábito do novo Prior.

En xullo houbo que curar á mula (70 reais) e o Prior fixo viaxe a Mondoñedo (168 reais). Os frades estaban suscritos á “Gaceta de Bayona” de onde recibían información e que estaría en consonancia coas súas ideoloxías e tendencias político-sociais. Co tempo, chegaremos a ese ano, esta Gaceta sustituise pola de Madrid, a que co tempo acabaría chamándose “Bolentín Oficial do Estado”. Pagaban anualmente pola suscrición á “Gaceta de Bayona” 220 reais.

En agosto mercáronse zapatos para o Padre José Núñez (21 reais), para outro Padre non especificado e amañáronse outros.

De cando en vez os Conventos Dominicos reciben visita, non só do Bispo, senón do seu Visitador da Orde. En setembro de 1825 o Convento recibe visita:

“En 9 de Septiembre de 1825 visitando este Convento del Smo. Rosario de Sn Saturnino NMRP (nuestro muy reverendísimo padre) el Ilmo Fr. Manuel de Gregorio del gremio y claustro de la Rela (Real) Universidad de Santiago y Vicario Provincial del Reino de Galicia Orden de Predicadores: mandó tomar cuenta…”

Nestas visitas soíase determinar limosna para algunha obra da orden dominica, no mes de setembro cítase que:

“Dieron 666,17 para reedificación de la Yglesia de S. Salbador de Limiñón”. Preto das terras de Ortigueira, esta parroquia foi durante séculos rexentada por eles, sobre ela tiñan dereitos e obrigas.

Nese mes de setembro o Prior viaxa a Betanzos.

As celdas dos monxes soían ter unha cheminea para quentarse, pero en San Sadurniño, polo que de momento temos, só queda constancia de que se mercaban “cerillas para la celda prioral”.

En outono e novembro de 1825 estábase a construir a portería, polo que se fixeron con pedra traida da canteira do marqués, e pagáronse 75 reais de 50 tablas de álamo. O “tinglado” da portería que se estaba a construir compoñíase de dúas columnas de pedra (76 reais incluida a conducción). Para esta obra carretáronse doce carros de pedra desde a feira do Marqués. Para a obra pagáronse 128 reais para 32 xornais ó canteiro (26 xornais do traballo do tinglado, e os restantes para o recebo). Para o carpinteiro do tinglado da portería empregáronse 221 reais por 34 xornais.

A horta “de abajo” precisaba de canles para facer ir a auga polo seu debido curso, polo que en novembro págase por 28 xornais de traballo.

O Nadal de 1825 acompañouse non só de postres, senón tamén de catro capóns (33 reais). Pagáronse ese mes os 20 reais de costume ó Padre Predicador da festa da Inmaculada. Naquel momento había un novicio no Convento que foi acompado por un relixioso ata Coruña, ó que lle pagaron por gastos 22 reais.

Os datos sobre a escola comezan a aparecer a finais deste ano en que se mercan catro tablas para duas mesas da mesma (6 reais).

Xabier Martínez, Baleirado documental para unha historia de San Sadurniño